BLOG
Çalışanların Tabi Olduğu Farklı Yasalar
Çalışanların Tabi Olduğu Farklı Yasalar
- Ülkemizde Çalışanlar İçin Hangi Yasal Mevzuat Hükümleri Uygulanmaktadır?
- Ülkemizde çalışanlar genel olarak 2003 yılında çıkarılan 4857 sayılı İş Yasası’na tabidir (bunun öncesinde 1971 yılında 1475 sayılı eski İş Kanunu yürürlükte idi). 4857 sayılı Kanunda (2’nci maddede) öncelikle işçinin, işverenin ve iş ilişkisinin ne olduğunu açıklamıştır: “Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir”. Bu yasanın kapsamı belirlenirken şöyle bir yöntem izlenmiştir: kimlerin kanun kapsamına girmediği tek tek sayılmış ve bu sayılanlara yasa hükümleri uygulanmaz denmiştir. Dolayısıyla, bu sayılan kişiler haricinde bulunan ve iş sözleşmesine tabi çalışan herkes 4857 sayılı Yasa çerçevesinde kalmaktadır.
- Peki, kimdir bu yasanın kapsamı dışında bırakılan çalışanlar? Söz konusu ayrım için eğer doğrudan İş Kanunu’nda yazan metin kısmını okursanız muhtemelen ciddi bir kafa karışıklığı ve anlaşılamama ile karşı karşıya kalacaksınız. Dolayısıyla, biz bu yazımızda öncelikle kimin İş Kanunu kapsamına girip girmediğinin yasada getirilen açıklamaları mümkün mertebe özetleyerek ve sınıflandırarak daha anlaşılır hale getirmeye çalıştık. Yazının sonunda ise çok daha açıklayıcı olduğunu düşündüğümüz bir tablo hazırladık. 4857 sayılı İş Kanunu ve diğer kanunlara bağlı olmanın yasal sonuçlarını ise (tazminatlar, izinler vb.) diğer bir makalemizde özetlemeye çalıştık, ona da buradan ulaşabilirsiniz. Haydi şimdi bu yazımızın esas konusunu detaylandırmaya geçelim:
- 4857 Sayılı İş Yasası Kapsamına Girmeyen Çalışan Sınıfları Nelerdir?
- Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar. (Ancak;
- Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri ile
- Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler yasa kapsamındadır).
- 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinde çalışanlar (1. Her çeşit meyveli ve meyvesiz bitkiler; çay, pamuk, tütün, elyaflı bitkiler; turunçgiller; pirinç, baklagiller; ağaç, ağaççık, omca, tohum, fide, fidan; sebze ve tarla ürünleri; yem ve süs bitkilerinin yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı, araştırılması, bunlarla ilgili her türlü toprak işleri, ekim, dikim, aşı, budama, sulama, gübreleme, hasat, harman, devşirme, temizleme, hazırlama ve ayırma işleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, sulama birliklerince ortaklaşa ödeme usulü ile tarımsal sulama sistemlerinin işletilmesi, toprak ıslahı, çayır, mera, toprak ve su korunması gibi işler, 2. Her türlü iş ve gelir hayvanlarının yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm, terbiye, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması, saklanması ile bu hayvanların hastalık ve asalaklarıyla mücadele işleri, 3. Ormanların korunması, planlanması (amenajman), yetiştirilmesi, işletilmesi, sınırlandırılması çalışmaları, yangınla mücadele çalışmaları, bunlara ait alt yapı çalışmaları ile etüt proje, ağaçlandırma, erozyon kontrolü, rehabilitasyon, orman içi mera ıslahı, aşılama, tohum ve ağaç ıslahı, tohum toplama, fidan üretimi, tohumlukların tesisi, ormancılık araştırma çalışmaları ile av yaban hayatı çalışmaları, milli park, orman içi dinlenme yerleri ve kent ormanlarının kurulması, bakımı, geliştirilmesi ve korunması işleri, 4. 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kara ve su ürünleri avcılığı, yetiştiriciliği ve üreticiliği ile bu yoldan elde edilen ürünlerin saklanması ve taşınması işleri) yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerde (bir tarım işyerinde 50’den az işçi çalıştırılsa da İş Kanunun 113’üncü maddesi gereği; “ücret” başlıklı 32’nci, “ücretin saklı kısmı” başlıklı 35’inci, “ücret hesap pusulası” başlıklı 37’nci ve “ücret kesme cezası” başlıklı 38’inci madde hükümleri ilgili ceza maddeleri ile birlikte uygulanacaktır). (Ancak;
- İşyerinde 51 ve daha fazla işçi çalışması halinde,
- Tarım sanatları (ör: tütün, pamuk, incir, üzüm tarım ürünlerinin işlenmesi veya sütten süt tozu peynir tereyağı, yoğurt yapılması gibi faaliyetler), ile el aletleri, makine parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler hakkında,
- Tarım işletmelerinde yapılan yapı işlerinde,
- Halkın faydalanmasına açık veya iş yerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işlerinde,
- Deniz İş Yasası kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su üreticileri ile ilgili işler hakkında yasa hükümleri uygulanacaktır)
- Aile ekonomisi sınırları içerisinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işlerinde.
- Bir ailenin üyeleri ve üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dahil) hısımları arasında dışarıdan başka birisi katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde.
- Ev hizmetlerinde.
- Çıraklar hakkında.
- Sporcular hakkında.
- Rehabilite edilenler hakkında.
- 3 veya daha az çalışan bulunan (esnafın kendisi de dahil) esnaf veya sanatkâr esnaf işyerlerinde (3’ten az işçi çalışsa da yasanın 32, 35, 37 ve 38 nci madde hükümleri uygulanır).
- Bu arada, yukarıdaki kapsama ilişkin birkaç önemli istisna notunu eklememiz gerekiyor:
- Yasanın analık ve doğum izinlerini düzenleyen 74’üncü maddesi kapsamına giren veya girmeyen tüm işçiler için uygulanır.
- En çok 30 gün süren süreksiz işlerde; yasanın işyeri bildirme (md.3), hizmet akdi (md. 8), belirli-belirsiz iş sözleşmesi ayrımı (md. 12), kısmi-tam süreli sözleşme (md. 13), çağrı üzerine çalışma (md. 14), deneme süresi (md. 15), süreli fesih (md. 17), yeni işverenin sorumluluğu (md. 23), iş sözleşmesi feshi ve diğer hususlar (md. 24,25,26,27,28), toplu işten çıkarma (md. 29), çalıştırma zorunluluğu (md. 30-31), ücretin zamanında ödenmemesi (md. 34), yıllık izin ve ilgili hususlar (md. 53-59), işçi özlük dosyası (md. 75), kıdem tazminatı fonu (geçici md. 6) maddeleri uygulanmayacaktır.
- 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Yasası’nın 16’ncı maddesi uyarınca, ev tipi sosyal hizmet birimlerinde çalışanlar 4857 sayılı kanun kapsamı dışındadır. Bunlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabidirler.
|
Çalışanın ve Yapılan İşin Kapsamı |
Tabi Olunan Kanun |
Notlar |
|
Deniz çalışanları için 854 sayılı Deniz İş Kanunu, diğerleri için 6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
6098 sayılı Borçlar Kanunu |
|
|
4857 sayılı İş Kanunu |
|
|
657 Sayılı Devlet Memurları kanununa |
|
YAZAR : TUFAN BAT ( KURUCU ORTAK, İŞ & SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU VE BORDROLAMA YÖNETİCİSİ)